توسعه آبزی پروری دریایی ایران، میتواند صخره‌های مرجانی را تهدید کند
برنامه‌های دولت ایران برای توسعه آبزی پروری در قفس در خلیج فارس در راستای افزایش امنیت غذایی، دارای پتانسیل تخریب صخره‌های مرجانی منطقه بوده و خطر نابودی جنگل‌های بزرگ مانگرو (حرا) را به همراه دارد.
نمایی از قفس‌های نصب شده در یک مزرعه پایلوت در شمال جزیره کیش در خلیج فارس. این مزرعه دارای ظرفیت اسمی تولید ۳,۰۰۰ تن سی‌بریم در سال است.
با وجود نگرانی محققان که در یک مطالعه جدید مدلی را برای تعیین افزایش مواد غذایی محلول در آب خلیج فارس ایجاد کردند، آیا طرح‌های جاه‌طلبانه آبزی پروری دریایی ایران بدون حفاظت‌های ضروری باید به اجرا درآیند.
سابقه آبزی پروری دریایی
ایران در تلاش برای رفع مشکلات مربوط به کمبود آب شیرین و تأمین امنیت غذایی، در نظر دارد تا ۲۰۲۸ تولید ماهیان استخوانی دریایی را به ۲۰۰,۰۰۰ تن افزایش دهد. این رقم از ۳,۰۰۰ تن ۲۰۱۸ بسیار بالاتر است. با روی آوردن به سیستم‌های قفس توری باز در خلیج فارس ، آنها صخره‌های مرجانی منطقه را به خطر می‌اندازند.
این مرجان‌ها منبع قابل توجهی برای شیلات محسوب می‌شوند و از ارزش اقتصادی بالایی برخوردارند. مقامات این کشور در مسیر آماده‌سازی بستر توسعه، یک دوره دو ساله را صرف انتخاب سایت کرده و یک برنامه دقیق پایش را تدوین نمودند. در این بین محققان توجهات را به مجموعه‌ای از مشکلات مرتبط با آبزی پروری در پن توری در سایر مناطق جلب می‌کنند و معتقدند چنین مشکلاتی در یک محیط بسته آبی تشدید می‌شوند.
آنها توضیح دادند: «این خلیج یک آبدره با دمای معتدل یا سرد نیست که آب در آن به خوبی جریان داشته باشد، مانند آنچه در نروژ، کانادا و شیلی وجود دارد. بلکه بیشتر شبیه یک بشقاب کوچک است که باید تأثیرات رفتارهای انسانی در آن مورد مطالعه قرار بگیرند.»
به منظور ارزیابی پیامدهای احتمالی، محققان مقادیر معمولی مواد غذایی که از پن‌های توری باز به آب سرازیر می‌شود را محاسبه کرده و همان مقدار را وارد یک مدل هیدرودینامیک از خلیج کردند. نتایج نشان می‌دهند در مدت “چند ماه” مقدار مواد غذایی از آنچه برای رشد صخره‌های مرجانی مناسب است، فراتر می‌رود.
«احداث مزارع ماهی چنانچه پیشنهاد شده، خطر کاهش کیفیت آب را در این منطقه پدید می‌آورد و آبسنگ‌هایی را که صیادان پیشه‌ور به آن وابسته‌اند تخریب می‌کند.»
متدها
در مزارع ماهیان استخوانی در پن توری فضولات ماهی، غذای خورده نشده، داروها و ارگانیزم‌های رسوب گرفته روی تورها موادیست که پسماند این مزارع را تشکیل می‌دهند. در این مطالعه محققان روی انتشار بیش از حد پسماندهای نیتروژنی متمرکز شدند که احتمالا به واسطه افزایش فعالیت‌های آبزی پروری تولید می‌شوند. در آنالیز تعدادی از بررسی‌ها روی آبزی پروری در پن توری، آنها با یک ”تخمین محافظه‌کارانه” برآورد کردند بابت هر یک تن ماهی تولید شده، ۴۴ kg نیتروژن وارد آب می‌شود.
رشد مرجان با اضافه شدن متعادل مواد غذایی افزایش می‌یابد. اما با گذشتن از یک نقطه خاص، ورود مواد غذایی بیش از حد زیاد تأثیر منفی خواهد داشت. چرا که مرجان‌ها مورد هجوم رقابتی جلبک‌ها قرار می‌گیرند و همین امر توان مرجان را کاهش می‌دهد و فرسایش زیستی را تسریع می‌کند. به لحاظ آستانه نیتروژن برای صخره‌های مرجانی، سقفی که محققان درنظر گرفته‌اند حداکثر ۲۰ μg در لیتر است.
«ما ادعا نمی‌کنیم که این مقادیر تمام مرجان‌های خلیج فارس را از بین می‌برد. هرچند به سختی می‌توان در هر کجای دنیا صخره‌هایی را پیدا کرد که با این سطح، بتوانند رشد کنند. یعنی اگر سطح N [نیتروژن] به این مقدار برسد یا از آن فراتر رود، صخره‌های مرجانی خلیج فارس که قبلا در معرض هجوم تنش‌های انسانی قرار گرفته‌اند، به طور جدی آسیب خواهند دید.»
در صورتی که مقدار نیتروژن به این سطح برسد، شکوفایی جلبکی که به آن کشند سرخ یا قهوه‌ای می‌گویند، مرجان‌ها را هم در ایران و هم در سایر کشورهای خلیج فارس تهدید می‌کند و بالقوه پیامدهای ژئوپلیتیکی در پی خواهد داشت.
«این پروژه‌های برنامه‌ریزی شده، می‌توانند در مدت زمان بسیار کوتاهی به درختان مانگرو صدمه زده و صخره‌های مرجانی خلیج فارس را از بین ببرند. احتمال زیادی وجود دارد که روی منابع شیلات کشورهای همسایه نیز تأثیرگذار باشند. و این شرایطی‌ست که در مناطق بدون ثبات سیاسی باید از آن اجتناب کرد.»
با توجه به اینکه آبزی پروری در پن توری در خلیج هنوز در مراحل اولیه خود قرار دارد، زمینه جلوگیری از چنین بحرانی وجود دارد.
محققان معتقدند: «دریازی پروری پایدار در نزدیکی صخره‌های مرجانی در صورتی امکان‌پذیر است که عملیات‌ها از ظرفیت تحمل زیست‌محیطی یک منطقه فراتر نروند. این امر مطالعات پیشرفته و جامع و نظارت شدیدی را می‌طلبد. یک برنامه پایش دقیق باید برای این صنعت در خلیج فارس تدوین شود. مزارعی که از مقررات سرپیچی می‌کنند نیز باید با محدودیت‌های جدی در تمدید مجوزشان روبرو شوند. برنامه‌های نظارتی برای مؤثر بودن باید از قدرت اجرایی برخوردار باشند.»
به توصیه محققان، به جای قفس‌های توری می‌توان از سیستم‌های آبزی پروری مداربسته (RAS) در خشکی استفاده کرد.
اطلاعات بیشتر
این مطالعه در آخرین نسخه بولتن آلودگی دریایی تحت عنوان ”آبزی پروری در قفس در خلیج فارس، داستان هشداردهنده برای ایران و جهان” منتشر شده است.
نمایی از رشد ارگانیسم های دریایی در توری قفس در یک مزرعه آبزی پروری پایلوت در طی یک برنامه دقیق پایش زیست‌محیطی یک‌ساله
