تازه‌ها

آخرین آنالیز آماری نشان می دهد تلاش ها برای ارتقا و احیا تولیدات آبزی پروری اتحادیه اروپا هزینه بالا و نتایج بسیار محدودی در پی داشته است.  در نوشته پیش رو علت های احتمالی این وضعیت بررسی می گردد.

اخیرا نگاه عمیقی به کمبود جذب تکنولوژی پرورش ماهی تون در منطقه مدیترانه داشتیم. آنچه دریافتیم الهام بخش شد تا بررسی کنیم که آیا تشابهی بین وضعیت بی رونق پرورش تون در سیستم مدار بسته در اروپا و وضعیت پرورش ماهی در اتحادیه اروپا وجود دارد؟

مقالات خبری اخیر نشان می دهند آبزی پروری در اتحادیه اروپا رو به رشد است. برای ارزیابی این دیدگاه ما برخی ارقام تولید را از منابع مختلف ادغام نمودیم و در عین حال نگاهی به سطح سوبسیدهای موجود در این صنعت داشتیم. ما معتقدیم با این کار مقایسه شفاف تری از هزینه ها و سودهای تولید شده در آبزی پروری اتحادیه اروپا به عمل می آید. نتایج به دست آمده برای ما شوکه کننده بودند.

تولید آبزی پروری اتحادیه اروپا برحسب حجم و ارزش

با تلفیق حجم تولید برحسب کشور و گونه از اطلاعات به دست آمده از منابع قابل اطمینان برای ارقام تولید، می توانیم ببینیم از ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۷ کل تولید ماهیان استخوانی در قاره اروپا از ۱/۸ میلیون به کمتر از ۲/۳ میلیون تن افزایش یافت. تعجب آور اینکه تولید آبزی پروری اتحادیه اروپا از ۶۶۷,۷۳۳ تن به ۶۴۸,۹۳۵ تن کاهش پیدا کرد.

هرچند برخی کشورهای اروپایی حجم تولید خود را در دهه گذشته افزایش دادند، اما کشورهایی که سهم اصلی را در این رشد داشتند- از جمله نروژ و ترکیه- عضو اتحادیه اروپا نیستند. برای مثال، تاکنون بزرگ ترین عامل رشد در تولید آبزی پروری اروپا صنعت سالمون بوده است که تنها در نروژ حجم آن از کمتر از ۹۰۰,۰۰۰ تن در سال ۲۰۰۸ به ۱/۳ میلیون تن در سال ۲۰۱۶ جهش داشت. ترکیه که در آمار اروپا قرار دارد در همین بازه زمانی، تولید سی بس و سی بریم خود را از ۱۴۹,۰۰۰ تن به ۲۴۷,۰۰۰ تن افزایش داد.

با توجه به کشورهای عضو اتحادیه اروپا، عمده تولید ماهیان استخوانی در اختیار کشورهای مدیترانه ای از جمله اسپانیا و یونان است که روی سی بریم سرطلایی و سی بس اروپایی متمرکزند. از ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۸ تولید این دو گونه از ۲۱۴,۷۳۳ تن به ۱۸۰,۹۲۱ تن کاهش یافت (این آمار شامل ۴,۰۰۰ تن میش ماهی نیز می شود). جالب اینکه در همین زمان، کل تولید این دو گونه در کشورهای مدیترانه ای خارج از اتحادیه اروپا و به طور عمده به دلیل رشد تولید در ترکیه از ۳۰۰,۰۰۰ تن به ۴۵۰,۰۰۰ تن افزایش یافت.

به نظر نمی رسد رکود در تولید آبزی پروری اتحادیه اروپا پیامد عدم دسترسی کافی به تخم  و بچه ماهی باشد. در واقع در طی این دوره (۲۰۰۸-۲۰۱۸) تولید بچه ماهی سی بریم سرطلایی و سی بس اروپایی در هچری های واقع در اتحادیه اروپا با رشد ۱۰ درصدی از ۷۴۰ میلیون به ۸۱۵ میلیون معادل ۱۰ درصد افزایش یافت. به احتمال زیاد، مازاد تولید هچری های اتحادیه اروپا به مزارع ماهی در شمال آفریقا و کشورهای حوزه خلیج فارس فروخته می شود و در نتیجه این کشورها با پرورش این ماهیان و فروش محصول نهایی سود می برند.

این روند در حجم تولید علاوه بر ماهیان استخوانی برای نرمتنان نیز مشاهده می شود. در دو دهه گذشته تولید نرم تنان در اتحادیه اروپا با نرخ ۰/۸ درصد در سال افت تولید را تجربه کرد و از ۸۲۶,۱۴۰ تن حداکثر تولید در ۱۹۹۹ به ۶۲۱,۰۰۴ تن در ۲۰۱۷ رسید. با وجود کاهش در حجم تولید یک مطالعه نشان می دهد ارزش تولید ماهیان استخوانی در اتحادیه اروپا در طی دو دهه گذشته افزایش داشته (تقریبا از ۳ میلیارد یورو در ۲۰۰۰ تا ۴/۲ میلیارد یورو در ۲۰۱۶) که در واقع دستاورد قابل توجهی محسوب می شود و در پیش بینی ها مشخص شده، بیشتر کشورهای اتحادیه اروپا برای ۲۰۱۹ و ۲۰۲۰ انتظار افزایش تولید دارند.

به این ترتیب به نظر می رسد، ثمر دهی برنامه های فشرده پشتیبانی اتحادیه اروپا در ۲۰ سال گذشته آغاز شده است. البته این پیش بینی ها مربوط به قبل از شیوع پاندمی کووید-۱۹ است. بعلاوه، این افزایش تولید به احتمال زیاد در بهترین حالت، بازگشت به حجم تولید ۲۰۰۸ را در پی دارد.

جهت اطلاعات بیشتر در رابطه با تاثیر بیماری کرونا بر آبزی پروری اتحادیه اروپا به مقاله زیر در سایت بتا رجوع نمایید:

شیلات و آبزی پروری در مدیترانه و دریای سیاه: تحلیل اولیه از تأثیرات بحران کووید-۱۹

برنامه های پشتیبانی اتحادیه اروپا

با وجود این پیشرفت ظاهرا محدود در نتایج تولید، اتحادیه اروپا به تأمین مالی تعدادی از برنامه های تقویت این صنعت ادامه می دهد. هرچند برای بسیاری که در این عرصه فعالیت می کنند مشخص نیست چه مقدار سرمایه و در کجا صرف شده است.

اخیرا اولین آنالیز سوبسیدهای آبزی پروری اتحادیه اروپا ارائه شده است. طبق این آنالیز برآورد می شود اتحادیه اروپا بین ۲۰۰۰ و ۲۰۱۴ مبلغ ۱/۱۷ میلیارد یورو از صندوق های ساختاری سرمایه گذاری نموده و بین ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ نیز در حال سرمایه گذاری ۱/۷۲ میلیارد یورو دیگر روی ارتقاء صنعت آبزی پروری است. مجموع سرمایه گذاری ها در آبزی پروری اتحادیه اروپا بالغ بر ۲/۸۹ میلیارد دلار می شود.
 

هرچند در مقایسه با سایر بودجه های اتحادیه اروپا، این مبالغ قابل توجه نیستند، اما صنعت آبزی پروری اتحادیه اروپا نیز به لحاظ سایز چندان چشمگیر به نظر نمی رسد. طبق محاسبات مشخص شده که هر شرکت آبزی پروری در اتحادیه اروپا به طور میانگین ۴۱,۰۰۰ یورو بودجه دولتی دریافت کرده است (از ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳). انتظار می رود این رقم برای هر شرکت در فاصله ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ به ۱۲۳,۰۰۰ یورو افزایش یابد. چنانچه محققان اشاره می کنند، این رقم معادل ۷,۰۰۰ یورو برای هر کارمند از ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۳ است و در فاصله ۲۰۱۴ تا ۲۰۲۰ به ۲۱,۰۰۰ یورو برای هر کارمند در این بخش افزایش خواهد داشت.

دومین یافته های کلیدی به مقادیر زیادی بودجه آبزی پروری مربوط است که وارد اروپای شرقی و جمهوری های شوروی سابق می شود. این کشورها در واقع تولید قابل توجهی در آبزی پروری ندارند. مثلا در دو دهi گذشته بعد از اسپانیا این لهستان بود که بیشترین بودجه آبزی پروری را از اتحادیه اروپا دریافت نموده است.

زمانی که بازدهی سرمایه اتحادیه اروپا در مقایسه با افزایش واقعی تولید آبزی پروری را درنظر می گیریم، کشورهای مدیترانه ای نسبتا عملکرد بهتری دارند. در حالی که کشورهای بلوک شرق مانند لیتوانی، اسلواکی، لهستان و لتونی بدترین عملکرد را نشان می دهند. آیا این بودجه ها واقعا صرف رونق آبزی پروری در اروپا می شوند؟ یا به نوعی موضوع ژئوپلیتیک پس از جنگ سرد در میان است؟

سود و هزینه آبزی پروری اتحادیه اروپا: از اینجا به کجا می رویم؟

نسبت به رشد جهانی بی سابقه محصولات آبزی پروری در ۲۰ سال گذشته، حجم تولیدات آبزی پروری اتحادیه اروپا همچنان ثابت است، این امر به وضوح در نمودارهای زیر نشان داده شده است . در حالیکه انتظار می رود در فاصله ۲۰۰۰ تا ۲۰۲۰ تولید جهانی آبزی پروری حداقل ۱۵۰ درصد افزایش را تجربه کند، تولید اتحادیه اروپا احتمالا در بهترین حالت ثابت باقی می ماند.

بر اساس این ارقام تولید و آنالیز سوبسیدهای فعلی، ممکن است این سوال مطرح شود که آیا نتایج به دست آمده حجم پول دولتی صرف شده را توجیه می کند و چه اقداماتی لازم است تا صنعت  آبزی پروری اروپا احیاء شود؟ ذکر این نکته نیز جالب است که چرا کشورهای غیر-عضو مانند ترکیه و نروژ که از همین منابع آبی و گونه های مشابه با مصرف کنندگان یکسان استفاده می کنند رشد تولید داشتند، اما بیشتر کشورهای عضو اتحادیه اروپا ثابت ماندند؟

نظر بسیاری از مشاوران اتحادیه اروپا حاکی از تلاش بیشتر و افزایش سوبسید برای ارتقا ارزش آبزی پروری اتحادیه اروپا است، تا افزایش حجم تولید. هرچند این سوال پیش می آیند که آیا چنین دستاوردی به طور کلی اصلا به سود اتحادیه اروپا اضافه خواهد کرد.

با نگاهی به آینده آبزی پروری اتحادیه اروپا، یک نیاز بنیادین به افزایش حجم سیفود تولید شده احساس می شود تا امنیت غذایی در آینده تضمین شود. واردات برای پاسخ به ۸۰ درصد نیاز در اتحادیه اروپا- چنانچه در حال حاضر انجام می شود- پایدار نیست و پاندمی کووید-۱۹ این کمبود را بیشتر نشان می دهد.

اتکا به عرضه جهانی برای نیازهای اساسی جمعیت، مانند نیاز به مواد غذایی، پر مخاطره است. ژئوپلیتیک های خصمانه، تغییرات اقلیمی یا اختلال در مسیرهای حمل و نقل همگی می توانند تأثیر ویران کننده ای روی مصرف خوراک و مواد غذایی یک جمعیت داشته باشند. چنین مشکلی در طی پاندمی فعلی به طور برجسته دیده می شود و نیاز به افزایش حجم سیفود تولیدی در اتحادیه اروپا را بیش از پیش نشان می دهد. این وضعیت فرصت هایی برای کشورهای عضو اتحادیه اروپا و شرکت های خصوصی فراهم می کند تا از تولید آبزیان سود ببرند.

افزایش ارزش نیز توسط تحلیلگران یادآوری شده است؛ به این ترتیب که به جای گونه های کم ارزش مانند کپور و ماسل، گونه های با ارزش مانند سالمون، سی بریم و سی بس باید تولید شوند. آشکار است که این موضوع ربطی به کاهش واردات ندارد. جایگزینی گونه های فیلتر فیدر و همه چیز خوار مانند ماسل و کپور با گونه های گوشتخوار با ارزش، حرکت اتحادیه اروپا به سوی پایداری را کاهش می دهد، چرا که گونه های گوشتخوار نیازمند خوراک های فرموله شده و جیره هایی با انرژی بالاتر و حاوی پودر و روغن ماهی بیشتری هستند.

افزایش ارزش محصول موقعیت های شغلی جدید ایجاد نمی کند. در حال حاضر، کشورهای عضو در مدیترانه نرخ بالای بیکاری را تجربه می کنند که پیش بینی می شود به عنوان پیامدی از پاندمی کووید-۱۹ این وضعیت شدت بیشتری بگیرد. تمرکز روی افزایش ارزش تولید آبزی پروری اتحادیه اروپا، موقعیت شغلی چندانی ایجاد نمی کند، اما تمرکز روی افزایش حجم تولید موجب افزایش اشتغال خواهد شد.

تداوم تزریق پول بیشتر به صنعت آبزی پروری اتحادیه اروپا مشکلات ساختاری موجود را حل نخواهد کرد، چرا که این ها مسائل سیستماتیک محسوب می شوند که فقط می تواند در ساختار مدیریتی سازمان ها مورد بررسی قرار بگیرند. گلوگاه های اصلی تولیدکنندگان آبزی پروری شامل اختاپوس پیچیده بروکراسی است که سیستم اتحادیه اروپا ایجاد نموده است (به خصوص به لحاظ قانون گذاری زیست محیطی). آنها همچنین باید مسیر پر پیچ و خم مقررات و قوانین محلی را نیز طی کنند.

هزینه بالای نیروی کار، تردید بانک ها برای سرمایه گذاری در آبزی پروری اتحادیه اروپا و ابهامات کلی اقتصادی ،از جمله سایر فاکتورهای محدودکننده بشمار می آیند. قبل از صرف بودجه های دولتی بیشتر، شاید اولویت بندی، موشکافی و پرداختن به علت های ریشه ای رکود در تولید آبزی پروری اتحادیه اروپا به صلاح باشد.

در این راستا به راه حل های بنیادی بیشتری نیاز است، از جمله بررسی مجدد اینکه چگونه صنعت آبزی پروری اتحادیه اروپا فعالیت و توسعه پیدا می کند و چگونه سوبسیدهای اتحادیه اروپا صرف می شود. نیاز به تنوع بیشتر در منابع اطلاعات مرتبط در این بحث نیز به همین اندازه دارای اهمیت است و اینچنین سیاست گذارن در بروکسل به راه حل خواهند رسید. یافتن راه حل برای این مشکلات علاوه بر اینکه به سود صنعت آبزی پروری است، کمک می کند اتحاد شکننده اروپا پابرجا بماند و مزیت محسوسی برای تمام کشورهای عضو به همراه خواهد داشت.